Het opstellen van een Regionale Energie Strategie (RES) zet ook het opstellen van een omgevingsvisie op scherp. Zo globaal, uitnodigend en visionair als een omgevingsvisie is, zo dwingend is de RES. Qua resultaat én tempo.
Dat creëert hoogspanning. Wat kunt u doen als de omgevingsvisie samenvalt met de RES? Tien tips op een rij:
- Wees vanaf het begin duidelijk over de grote omvang en impact van de energieopgave.
- Zorg dat je eerst de waarden van je gebied in kaart brengt. Doe dit samen met de samenleving. De identiteit van een gebied steunt op de waarden die worden gevoeld door de mensen die er wonen, werken en verblijven.
- Benut koppelkansen. Daar waar de energietransitie kan meeliften op ontwikkelingen die toch al gaan spelen, komt dat ten goede aan draagvlak en uitvoerbaarheid.
- Laat de samenleving meedenken over koppelkansen en meepraten over de voorwaarden waaronder ontwikkelingen (wonen, waterberging, klimaatadaptatie, energietransitie etc) draagbaar zijn.
- Zorg dat de discussie bij de omgevingsvisie niet alleen over de energietransitie gaat. Er zijn per slot van rekening nog veel andere onderwerpen die aandacht vragen.
- Gebruik ontwerpend onderzoek en visualisaties om de beste manier te vinden om ontwikkelingen vorm te geven en in te passen.
- Voer het milieuonderzoek uit zoals het bedoeld is; om de nulsituatie in beeld te brengen en varianten af te wegen. Het milieuonderzoek loopt mee met het traject van de RES (regionaal niveau) en van de gemeentelijke omgevingsvisie (lokaal niveau).
- Geef ruimte om over de gehele energietransitie te praten, en niet alleen over het grootschalig opwekken van zon en wind. Benut het momentum om iedereen te doordringen van de noodzaak van de energietransitie.
- Geef het goede voorbeeld, omarm en ondersteun initiatieven die leiden tot energiebesparing. Dit is in alle scenario’s nodig en de meest effectieve en minst omstreden manier van verduurzamen.
- Maak gebruik van de factor tijd. Wees concreet voor ontwikkelingen voor de eerste drie tot vijf jaar. Bouw voor het vervolg evaluatie in, in combinatie met de mogelijkheid om bij te sturen.
Context
Binnen een jaar na ondertekening van het klimaatakkoord moeten alle regio’s in Nederland een concept-RES opgesteld hebben. Dat is in de zomer van 2020. De concept-RES omvat de regionale invulling van het op te stellen vermogen voor hernieuwbare energie op land en de betekenis hiervan voor de energie-infrastructuur. Deze regionale invulling moet met oog voor ruimtelijke kwaliteit, maatschappelijk draagvlak en afgewogen tegen andere ruimtelijke belangen zijn vormgegeven. Met de nodige ambitie, want de opgave is enorm en de urgentie is hoog. De potentiële impact evenaart op veel vlakken die van de industriële revolutie.
Een voorbeeld
Een doorrekening van de opgave voor de gemeente Tubbergen voor 2030, in windturbines, zon of biomassacentrale:
Deze gemeente moet 228 hectare zon of 21grote windturbines of 10 grote biovergisters realiseren. In deze cijfers is het elektriciteits- en gasverbruik van de gebouwde omgeving doorgerekend. Mobiliteit is niet meegenomen.
Die RES is geen vrijblijvende oefening. De verwachting van het Rijk is dat er serieuze voorstellen komen. Regio’s worden gevraagd om daar waar mogelijk meer te doen dan het voorzien in hun eigen energieverbruik. Lukt het regio’s niet om met een redelijk bod te komen, dan zijn aanwijzingen van hogerhand niet uitgesloten.
Voor veel gemeenten valt het opstellen van de RES samen met het opstellen van een omgevingsvisie. Immers, de Omgevingswet treedt op 2021 in werking en het instrument dat gemeenten als eerste klaar willen hebben is vaak de visie op hoofdlijnen; de Omgevingsvisie. De pioniers in gemeenteland, die hun visies al vaststelden, maakten hun visie globaal, gericht op ideeën uit de samenleving en gebouwd om op een ‘ja-mits’ manier initiatieven te kunnen ontvangen. Dit is ook de geest van de Omgevingswet; minder regels, het initiatief centraal, verbrede afwegingsruimte, minder van bovenaf en meer van onderop.
Door de keiharde noodzaak is de RES echter op veel punten het tegenovergestelde; dwingend qua resultaat en tempo, en van bovenaf. Juist op het gemeentelijke niveau ligt de uitdaging om de RES en de omgevingsvisie bij elkaar te brengen. Dit is een spanningsveld. Maar als je weet wat je doet, kan je onder hoogspanning grote resultaten bereiken.
Wij werken op dit moment aan de omgevingsvisies voor Schagen, Neder-Betuwe, Dinkelland-Tubbergen…… waarbij het omgevingsvisietraject samenvalt met het voorbereidingtraject van de RES.
