Om een ruimtelijk plan digitaal toegankelijk te maken, moeten we de planregels annoteren. Wat is dat, en hoe doe je dat? Maak als gemeente een plan van aanpak voor het annoteren. Voor de gemeente Oldebroek ontwikkelden wij een annotatiestrategie. In de strategie beschrijf je de vaste, doelbewuste werkwijze bij het annoteren van het omgevingsplan. Dit is belangrijk, want er komen op den duur veel regels in het omgevingsplan. Deze moeten uniform en consistent opgesteld zijn om ze goed uit te kunnen leggen.
We zijn het natuurlijk gewend: een ruimtelijk plan op een website, in plaats van op papier. Maar bij het maken van een digitaal omgevingsplan komt toch meer kijken dan het uploaden van een bestemmingsplan.
Wat is annoteren eigenlijk?
Annoteren is het toekennen van kenmerken aan planregels, om te zorgen dat het plan digitaal kan worden getoond. Annoteren doe je met behulp van de plansoftware. Dat is dezelfde software waarin we ook de planregels (juridische tekst) opstellen.
Onder annoteren verstaan we het toevoegen van gegevens aan (onderdelen van) een omgevingsdocument die de inhoud van het omgevingsdocument voor de computer vertalen. Door het annoteren kan een viewer locaties en andere gegevens op een kaart en bij een tekst weergeven. Het annoteren zorgt er ook voor dat een omgevingsdocument op bepaalde kenmerken doorzoekbaar is. In het geval van omgevingsdocumenten met artikelstructuur waarin regels over activiteiten worden gesteld, helpt het annoteren ook bij het verbinden van toepasbare regels, oftewel vragenbomen, aan regels met locaties (STOP-TPOD Omgevingsplan v.3.0.0, par. 3.4).
Over welke kenmerken gaat het?
De noodzaak om een planregel te annoteren op de verschillende kenmerken, verschilt per kenmerk en planregel. Het is niet verplicht om elke planregel op alle kenmerken te annoteren. Daarin zijn keuzes te maken. Hoe dat zit leggen we hieronder uit.
Bij het annoteren van planregels gaat het vooral over deze kenmerken:
- Locatie
- Omgevingsnorm
- Gebiedsaanwijzing
- Activiteit
- Thema
- Omgevingswaarde
Locatie. Al is het niet verplicht om elke planregel op alle kenmerken te annoteren, het annoteren van de locatie is wél verplicht: met ‘locatie’ bepaal je van elke regel in het plan waar deze geldt.
Omgevingsnorm en gebiedsaanwijzing. Daarnaast zal je ook ‘omgevingsnorm’ en ‘gebiedsaanwijzing’ snel gebruiken. Al is dit kenmerk niet verplicht, met de omgevingsnorm geven we een getal aan op de kaart, bijvoorbeeld een bouwhoogte.
Een veelgebruikte vorm van gebiedsaanwijzing is de ‘functie’. Die zorgt ervoor dat je op de kaart kleuren kunt tonen, zoals je dat kent van het bestemmingsplan. Er zijn ook andere types gebiedsaanwijzingen, bijvoorbeeld ‘bouw’, die we gebruiken voor het aangeven van (onder andere) bouwvlakken.
Activiteit. Daarnaast ga je de annotatie ‘activiteit’ snel tegenkomen. Deze is namelijk meegegeven bij de bruidsschat van de Ow. De activiteit-annotatie is het haakje voor o.a. de toepasbare regels. Op deze manier koppel je de vergunningencheck aan de juridische regel en zorg je bijvoorbeeld bij een vergunningsplicht voor de koppeling met het aanvraagformulier.
Thema. De annotatie 'thema’ is zeer geschikt om wat later op te pakken. Deze annotatie vraagt veel consistentie over de verschillende omgevingsdocumenten. Met deze annotatie kun je de samenhang tonen van verschillende juridische regels. Gebruikers kunnen zo regels filteren op onderwerp. Die functionaliteit van DSO werkt echter nog niet optimaal.
Omgevingswaarde. Net als 'thema’ is de annotatie omgevingswaarde ook één die misschien niet direct gebruikt hoeft te worden. Alleen als je als gemeente omgevingswaarden wil regelen heb je deze annotatie echt nodig. Dat zal over een paar jaar in elk geval gelden als de gemeente geluidproductieplafonds als omgevingswaarden gaat vaststellen.
Wat is een annotatiestrategie?
Met annotatiestrategie bedoelen we een vaste, doelbewuste werkwijze bij het annoteren van het omgevingsplan. Het is belangrijk om als gemeente zo’n vaste werkwijze te hebben. Je legt hierin vast hoe je de regels in het omgevingsplan (en dat worden er op den duur heel veel!) gaat annoteren.
Het eerste doel van een annotatiestrategie is consistentie. Met een annotatiestrategie bereik je dat er een lijn zit in de manier van annoteren. Dit vergroot de begrijpelijkheid en inzichtelijkheid van het digitale plan.
Het tweede doel van een annotatiestrategie is effectiviteit. Annotaties dienen een doel, bijvoorbeeld doorzoekbaarheid of het leggen van een relatie met toepasbare regels. De annotatiestrategie is erop gericht om zulke doelen te bereiken.
Welke keuzes voor annoteren zijn er?
Voor het annoteren bestaan regels, die zijn vastgelegd in de digitale standaard voor het omgevingsplan, STOP-TPOD Omgevingsplan. Die regels zijn vertaald in de plansoftware. In het algemeen geldt: wat je met de plansoftware kunt maken, voldoet aan de regels. Het is dus niet nodig om zelf de STOP-TPOD te raadplegen.
Binnen de STOP-TPOD zijn wel vaak verschillende mogelijkheden. Eenzelfde juridische regel kan je op verschillende manieren annoteren. De annotatiestrategie is bedoeld om hierin keuzes te maken en deze vast te leggen. Dit voorkomt dat verschillende delen van het omgevingsplan (onbedoeld) op een verschillende manier worden geannoteerd. Het gaat daarbij om keuzes maken die passen bij de gemeentelijke (of ander bevoegd gezag) organisatie. Er is geen ‘foute’ manier van annoteren, mits het aan de STOP-TPOD voldoet.
De verschillende keuzes hebben invloed op elkaar en op de keten. Bij het maken van een annotatiestrategie hebben we dan ook aandacht voor de effecten van de keuzes. Denk hierbij ook aan dienstverlening en het regie voeren op het omgevingsplan. Bij het maken van deze keuzes raken we ook essentiële onderwerpen als het beheren en de naamgeving van de geometrie.
Annotatiestrategie met groeimodel
Hierboven bleek al dat niet alle annotaties meteen even belangrijk zijn. Daarom kan je als gemeente het annoteren ook stapsgewijs uitrollen. Dus: in het begin, bij de eerste planwijzigingen, alleen de belangrijkste annotaties toepassen. En later meer toevoegen. Een annotatiestrategie helpt om hierin bewuste keuzes te maken. De manier van annoteren van het omgevingsplan kan op die manier meegroeien met de ontwikkeling van kennis binnen de gemeente, waarbij steeds ook rekening gehouden wordt met de ervaringen en landelijke technische ontwikkelingen.
Meer weten over de mogelijkheden van een annotatiestrategie? Neem contact op met Agneta Flameling.
