Skip to main content

‘Duurzaam doen’ in beschermde dorpen en steden

Gepubliceerd op 25 september 2024

Hoe ga je aan de slag met verduurzaming in waardevolle beschermde stads- en dorpsgezichten? Voor huiseigenaren en gemeenten een worsteling. Want veel lijkt niet mogelijk. Maar er zijn manieren om aan de slag te gaan met duurzaamheidsmaatregelen bij een monument of gebouw in een beschermd dorpsgezicht!

Op Schiermonnikoog stuitten huiseigenaren in het beschermd dorpsgezicht bij hun duurzaamheidsplannen op veel regels. Het plaatsen van zonne-installaties of warmtepompen was vrijwel onmogelijk. Samen met het Steunpunt Monumentenzorg Fryslân en de gemeente Schiermonnikoog onderzochten we hoe je met behoud van cultuurhistorische waarden toch met energiebesparing en duurzame opwek aan de slag kan gaan. 

Een interessant project waar twee waarden samen komen; hoe kom je tot een goede balans tussen cultuurhistorische waarden in een beschermd gezicht én de verduurzaming van een dorp?

Speciaal voor Schiermonnikoog ontwierpen we een duurzaamheidsladder, waaruit blijkt dat meer mogelijk is dan je denkt! Als je zorgvuldig werkt en maatwerk toepast, zijn ook in een beschermd dorpsgezicht zonne-installaties en warmtepompen goed mogelijk.

Benieuwd naar dit project? Hier lees je er meer over.

De duurzaamheidsladder voor Schiermonnikoog

Trede 1. Energiebesparing.
Het beste is natuurlijk om zo min mogelijk energie te gebruiken. De eerste trede van de ladder begint dan ook met energiebesparing.



Trede 2. Leren van vroeger.
Een hele mooie manier van besparen is het hergebruik van oude manieren om warmte en kou buiten te houden. Vroeger deden mensen dat door buitenluiken. Veel buitenluiken zijn in de loop der tijd verdwenen. Met het terugbrengen van de buitenluiken versterk je juist de cultuurhistorische waarde, en het helpt tegelijkertijd om energie te besparen.



Trede 3. Isoleer met liefde.

Isoleren van het dak, de gevels of ramen van een huis zijn ook vormen van besparen. Bij een karakteristiek of monumentaal huis komen zulke maatregelen een stuk preciezer dan bij een nieuwbouwhuis. Maar met een beperkt aantal spelregels kan het prima. Er zijn goede mogelijkheden om te isoleren en tegelijkertijd het karakter van het pand te behouden. Zo kan je een raam van een historisch waardevol pand veruit het beste aan de achterkant isoleren door achterzetbeglazing. Ook bij daken en muren isoleer je historische panden bij voorkeur aan de binnenkant. Zo blijven de oude materialen van muren en daken in tact.



Trede 4. Duurzaam opwekken, samen.

Dit kan op grote daken op minder kwetsbare gebouwen buiten of binnen het beschermde dorpsgezicht. Zo ontdekten we dat er op Schiermonnikoog nog enkele grote dakvlakken zonder onderbrekingen zijn. Zo’n dak leent zich goed voor een collectief project met zonne-installaties waar meerdere huiseigenaren aan mee kunnen doen.



Trede 5, 6 en 7.  Duurzaam opwekken, zichtbaar of niet.
 
De volgende tredes gaan over zichtbaarheid van zonne-installaties, en maatregelen om dat te voorkomen, of goed in te passen. Zo lenen daken die (gedeeltelijk) vlak zijn, zich goed voor zonne-installaties. Als installaties ver genoeg van de dakrand liggen in vrijwel vlakke positie, zijn ze niet zichtbaar vanaf de openbare ruimte. Ook bijgebouwen of aanbouwen die meer naar achter liggen zijn goede plekken voor zonne-installaties. Daar waar er zicht op deze ondergeschikte gebouwen is, moet het natuurlijk wel zorgvuldig gebeuren. Kleur, randen en vorm van de zonne-installaties zijn daarbij belangrijk.

Mischa Teensma

Adviseur Omgevingswet, visie en ruimte / landschapsarchitect BNT