De wijzigingsbevoegdheid. Uitkomst voor ontwikkelingen die bij het opstellen van een bestemmingsplan nog niet duidelijk zijn. Of voor plangebieden waar verandering gewenst is, maar een plan zich nog niet heeft aangediend. De Raad stelt de kaders vast in het bestemmingsplan en het wijzigingsplan kan verder door B&W worden vastgesteld.
De wijzigingsbevoegdheid zal verdwijnen met de inwerkingtreding van de Omgevingswet. Welke instrumenten kan een gemeente onder de Omgevingswet inzetten om in een omgevingsplan om te gaan met nieuwe ontwikkelingen die nog niet concreet zijn?
Wijzigingsbevoegdheid via delegatie
De wetgever heeft ervoor gekozen om geen expliciete regeling voor wijzigingsbevoegdheden (en uitwerkingsplichten of het stellen van nadere eisen) op te nemen. In plaats daarvan komt een algemene delegatiemogelijkheid: de gemeenteraad kan een delegatiebesluit nemen waarmee B&W de bevoegdheid krijgt om delen van het omgevingsplan te wijzigen (artikel 2.8 Omgevingswet). Volgens de Memorie van toelichting kan hiermee hetzelfde worden bereikt als met de wijzigingsbevoegdheid. Procedureel gesproken klopt dat; net als met een wijzigingsbevoegdheid schept het delegatiebesluit de mogelijkheid dat B&W, zonder de raad daarin verder te kennen, het omgevingsplan wijzigt. En net als met een wijzigingsbevoegdheid kan (en moet) het delegatiebesluit de randvoorwaarden aangeven waarbinnen B&W moet opereren.
Er zijn wel belangrijke praktische verschillen:
- het delegatiebesluit is geen onderdeel van het omgevingsplan, maar is een losstaand besluit. Een wijzigingsbevoegdheid onder de Wro geeft aan burgers een duidelijk signaal af dat voor een gebied concreet zicht is op wijziging van de situatie. In een los delegatiebesluit gaat deze functie verloren.
- Een wijzigingsbevoegdheid kan onderwerp worden van beroep, waarbij getoetst wordt aan de goede ruimtelijke ordening. Dat geldt voor een delegatiebesluit straks niet. Het delegatiebesluit kan pas door belanghebbenden aan de orde worden gesteld in een procedure tegen het uiteindelijke wijzigingsplan van B&W. Dit kan alleen indirect, met de stelling dat het wijzigingsplan onbevoegd is vastgesteld omdat er iets mis is met het delegatiebesluit.
Dit verschil is van belang als je ervan uitgaat dat het oogmerk van de Omgevingswet is om voor burgers de voorspelbaarheid van besluitvorming te verbeteren. Het is in dat opzicht sterk aan te bevelen dat gemeenten bij het kiezen voor zulke delegatiebesluiten tot wijziging denken aan het volgende:
- dat zij het delegatiebesluit actief communiceren;
- het besluit bij voorkeur ook ontsluiten via het DSO;
- het besluit nadrukkelijk vermelden in de toelichting bij hun omgevingsplan.
Wijzigingsbevoegdheid via binnenplanse afwijking?
Onder de Wro is het niet mogelijk om een wijziging van het bestemmingsplan mogelijk te maken met een binnenplanse afwijking: de afwijking laat het ‘moederplan’ ongemoeid, maar geeft voor een individueel geval toestemming om hiervan af te wijken. Dit betekent ook dat een binnenplanse afwijking niet mag worden ingezet voor een feitelijk permanente wijziging van een functie (zie bijv. ECLI:NL:RVS:2018:1955). Het is de vraag of dit straks ook geldt onder de Omgevingswet. Onder de nieuwe wet is de binnenplanse afwijking het enige instrument dat de gemeenteraad heeft om in het plan aan te geven welke zaken, naast de ‘hoofdregel’, mogelijk zijn. De wetgever heeft zich hier nog niet over uitgelaten (anders dan impliciet, door voor het equivalent van de wijzigingsbevoegdheid te verwijzen naar de hierboven beschreven delegatiegrondslag). Maar er is veel voor te zeggen dat de gemeenteraad de binnenplanse afwijking óók zou mogen gebruiken om de facto een wijzigingsbevoegdheid op te nemen.
